Rozwód kościelny – jak przebiega proces?


Zastanawiasz się na czym polega i jak się o niego starać? Sprawdź naszą ofertę. Wyspecjalizowana pomoc prawników posiadających bogate doświadczenie.

Konsultacja wstępna

Proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa, przez wielu nazywany potocznie rozwód kościelny. Jednak przed złożeniem wniosku o rozwód kościelny, należy rozpocząć od dokładnej analizy przyczyn, dla których Sąd Kościelny może wydać wyrok pozytywny, a tym samym stwierdzić nieważność małżeństwa – czyli od analizy tzw. możliwych tytułów nieważności małżeństwa.
W przypadku powierzenia prowadzenia sprawy naszej kancelarii, każdorazowo podejmujemy wstępną konsultację, w czasie której poznajemy przebieg małżeństwa i znajomości przedślubnej, możliwe do przedstawienia dowody, przebieg kompleksowego procesu, w tym ewentualnego procesu apelacyjnego i zakres pomocy świadczonej przez adwokata. Omówienie tych kwestii jest niezbędne do prawidłowego zrozumienia sprawy przez obie strony, jak również profesjonalne zainicjowania procesu. Główna siedziba kancelarii znajduje się w Olsztynie. Jest to więc doskonała lokalizacja w celu zainicjowania wstępnego spotkania z obszaru i w sprawie tzw. rozwodu kościelnego Olsztyn, Mrągowo lub Szczytno.

Sporządzenie, złożenie i przyjęcie skargi powodowej

Każdy proces (pot. tzw. rozwód kościelny) rozpoczyna się od złożenia we właściwym sądzie pisma wszczynającego postępowanie. W przeciwieństwie do procesów cywilnych, gdzie funkcję tę pełni pozew, w celu rozpoczęcia procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa należy sporządzić i złożyć we właściwym Sądzie Kościelnym skargę powodową. Wynika to wprost z przepisów prawa kanonicznego, tj. z kan. 1501 KPK, który stanowi, iż: „sędzia nie może rozpoznawać żadnej sprawy, jeżeli ten, kto jest zainteresowany, albo rzecznik sprawiedliwości nie przedstawi prośby zgodnie z przepisami kanonów”.
Zgodnie z przepisami prawa kanonicznego, Skarga, o której mowa powyżej, powinna:

  • wyrażać wobec jakiego sędziego sprawa jest wnoszona, czego się żąda i od kogo;
  • wskazywać, na jakim uprawnieniu opiera się powód i przynajmniej ogólnie fakty i dowody na poparcie roszczeń;
  • być podpisana przez powoda lub jego pełnomocnika, ze wskazaniem dnia, miesiąca i roku jak również miejsca zamieszkania powoda lub jego pełnomocnika
  • albo miejsca pobytu oznaczonego przez nich dla odbierania akt;
  • wskazywać stałe lub tymczasowe zamieszkanie strony pozwanej.

Należy pamiętać, że w przypadku tzw. rozwodu kościelnego, skarga powodowa jest więc głównym pismem w sprawie. Jej więc uzasadnienie, powinno dokładnie opisywać przebieg małżeństwa i znajomości przedślubnej stron, bez pominięcia faktów z życia narzeczonych czy później małżonków, a przemawiające za przedstawionym do rozpoznania tytułem nieważności małżeństwa.

Tak sformułowaną skargę, wnosi się we właściwym Trybunale. Sądem właściwym do złożenia skargi powodowej o stwierdzenie nieważności małżeństwa są:

  • trybunał miejsca, w którym małżeństwo zostało zawarte;
  • trybunał miejsca w którym jedna ze stron lub obie strony mają stałe lub tymczasowe zamieszkanie;
  • trybunał miejsca, w którym faktycznie trzeba będzie zebrać większość dowodów.

W przypadku tzw. rozwodu kościelnego Olsztyn, rozwodu kościelnego Szczytno i rozwodu kościelnego Mrągowo, w zdecydowanej większości przypadków, właściwym Trybunałem będzie Metropolitalny Sąd Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie.

Zawiązanie sporu i ustalenie formuły wątpliwości

Treść skargi powodowej, jak również ewentualne wyrażenie przez pozwanego swojego stanowiska w sprawie, umożliwia Sądowi Kościelnemu ustalenie, z jakiego tytułu lub tytułów nieważności małżeństwa prowadzony będzie proces i po której stronie. Innymi słowy, w tzw. dekrecie ustalającym przedmiot sporu, tj. tzw. formułę wątpliwości, Sąd decyduje, pod jakim kątem będzie badana sprawa. W przypadku, gdy w toku np. tzw. rozwodu kościelnego w Olsztynie okaże się, iż proces można lub należy prowadzić z innych tytułów niż wcześniej ustalone, istnieje możliwość zmiany wspomnianego dekretu na mocy stosownej decyzji Sądu.

Postępowanie dowodowe

Kolejnym etapem tzw. rozwodu kościelnego, jest rozpoczęcie postępowania dowodowego. Dowodzenie przed Sądem Kościelnym sprowadza się głównie do przesłuchania stron i świadków, jak również przeprowadzenia dowodów z dokumentów, oraz opinii biegłego, którym najczęściej jest psycholog, psychiatra lub seksuolog, w zależności od przywołanego w sprawie tytułu nieważności małżeństwa.

Z uwagi na konieczność przeprowadzenia dowodów personalnych, ważne jest więc właściwe określenie Trybunału Kościelnego. W przypadku tzw. rozwodów kościelnych z Olsztyna, Szczytna czy Mrągowa, zasadnym będzie prowadzenie sprawy przez Trybunał Kościelny w Olsztynie.
Jeśli zaś większość dowodów ma pochodzić z innego, oddalonego miejsca, to należałoby rozważyć zawiązanie sporu przed innym Trybunałem. Przesłuchania odbywają się najczęściej w siedzibie Sądu, który prowadzi sprawę. W określonych sytuacjach możliwe jest przesłuchanie stron lub świadków w innym Sądzie Kościelnym.

W praktyce bywa i tak, że świadkowie przesłuchiwani są na własnej parafii. Warto wspomnieć, że w Sądzie Kościelnym nie ma żadnych rozpraw. W trakcie tzw. rozwodu kościelnego, zarówno strony, jak i świadkowie są przesłuchiwani osobno, tj. każdy w innym terminie, bez udziału publiczności czy strony przeciwnej. Przedmiotowe przesłuchania, poprzedzone są złożeniem przysięgi, a kończą odczytaniem protokołu i złożeniem podpisu. W trakcie procesu, niezależnie czy mowa tu o tzw. rozwodzie kościelnym w Olsztynie, Szczytnie czy Mrągowie, Trybunał może również wezwać na przesłuchanie świadków z urzędu np. członków rodziny strony pozwanej.

Głos obrończy, Obrońca Węzła Małżeńskiego, replika

Po publikacji akt, w ramach którejś ze strony, ich adwokaci mają możliwość zapoznania się z aktami sprawy jeszcze przed wydaniem wyroku przez Sąd. Następuje kolejny etap tzw. rozwodu kościelnego, tj. głos obrończy, w którym strona, lub adwokat strony dokonują podsumowania całej sprawy i przedstawiają Sądowi Kościelnemu wszelkie argumenty przemawiające za nieważnością konkretnego małżeństwa.

Następnie, Obrońca Węzła Małżeńskiego (który obligatoryjnie bierze udział w każdym procesie) podaje wszystkie argumenty, przemawiające przeciwko stwierdzeniu nieważności małżeństwa. Po otrzymaniu przedwyrokowych uwag, Obrońca Węzła Małżeńskiego opracowuje replikę, w której stara się zbić argumenty podawane przeciwko nieważności małżeństwa.

Wyrok, apelacja i inne środki zaskarżenia

Każdy tzw. rozwód kościelny kończy się wyrokiem. Zawiera on odpowiedź na pytania ustalone w formule wątpliwości. Podlega wykonaniu jeśli nikt uprawniony nie złoży apelacji, a to z kolei oznacza brak konieczności potwierdzania pozytywnego wyroku przez Sąd II instancji.

W przypadku, gdy po przeprowadzeniu procesu okaże się, że Sąd wydał wyrok negatywny (tj. nie została wykazana nieważność małżeństwa), stronie przysługuje prawo do zweryfikowania decyzji Sądu I instancji poprzez złożenie apelacji. Procedura ta podzielona został na dwa etapy:

  • sporządzenie tzw. „zgłoszenia apelacji” – w której to zapowiada się, że strona nie zgadza się z rozstrzygnięciem Sądu i składa apelację;
  • złożenie tzw. „poparcia apelacji” (w ciągu miesiąca od zgłoszenia apelacji) w którym zawiera się szczegółowe jej uzasadnienie.
    Jednocześnie, w określonych przez prawo kanoniczne sytuacjach, strona może złożyć skargę o nieważność wyroku z uwagi na tzw. nieważność usuwalną i nieusuwalną.

Zgodnie z Kan. 1620, o nieważności nieusuwalnej mówimy wówczas gdy:

  • został wydany przez sędziego bezwzględnie niewłaściwego;
  • został wydany przez tego, kto nie posiada władzy sądzenia w trybunale, w którym sprawa została rozstrzygnięta;
  • sędzia wydał wyrok pod wpływem przemocy lub ciężkiej bojaźni;
  • proces był przeprowadzony bez skargi sądowej o której w kan. 1501, albo nie był wszczęty przeciwko jakiejś stronie pozwanej;
  • był wydany dla stron, z których przynajmniej jedna nie miała prawa występowania w Sądzie;
  • ktoś działał w imieniu drugiego, bez zlecenia zgodnego z przepisami prawa;
  • jednej albo drugiej stronie odmówiono prawa do obrony;
  • spór nawet częściowo nie został rozstrzygnięty.

Zaś z nieważnością usuwalną, mamy do czynienia gdy wyrok:

  • został wydany przez liczbę sędziów niezgodną z ustawą, wbrew przepisowi kan. 1425, § 1;
  • nie zawiera motywów, czyli racji decyzji;
  • nie zawiera przepisanych prawem podpisów;
  • nie podaje wskazania roku, miesiąca, dnia i miejsca, w którym został wydany;
  • opiera się na nieważnym akcie sądowym, którego nieważność nie została sanowana według przepisów kan. 1619;
  • został wydany przeciwko stronie nieobecnej zgodnie z przepisami prawa, według kan. 1593, § 2.

Wyrok pozytywny i co dalej?

Po stwierdzeniu nieważności małżeństwa, czyli po zakończeniu tzw. rozwodu kościelnego w sposób pozytywny, wydane rozstrzygnięcie odnosi skutek zawsze dla obu stron. Oznacza to, że obie strony są wolne. Jednak, istnieją wyjątki od tej reguły.
Zdarza się, że jeśli na przykład nieważność małżeństwa orzeczono z powodu niezdolności z przyczyn natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich spowodowanej chociażby niedojrzałością emocjonalną w okresie około ślubnym, to w takich przypadkach Sąd w wyroku może nałożyć na stronę (lub obie strony) klauzulę, na mocy której uzależnia możliwość zawarcia małżeństwa w przyszłości od zgody ordynariusza miejsca, który wcześniej powinien zasięgnąć opinii biegłego psychologa. To oznacza, że jeśli strona z dołączoną do wyroku klauzulą chce zawrzeć nowe małżeństwo kościelne, będzie musiała wystąpić z prośbą o zdjęcie klauzuli i poddać się badaniu psychologicznemu. Taka procedura niemalże zawsze kończy się pozytywnie (wyłączając sytuacje, gdy badania psychologiczne wykażą np. trwające zaburzenia psychiczne).

Nasza kancelaria, posiada bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Dzięki wyspecjalizowanym osobom, proces ten wcale nie musi być bolesny i długotrwały. Oferujemy współpracę w zakresie tzw. rozwodu kościelnego głównie w miastach, takich jak Olsztyn, Mrągowo i Szczytno. Dzięki uzyskanym uprawnieniom, prowadzimy także sprawy na terenie całego kraju.